Positieve gezondheid

Wat is positieve gezondheid?

Positieve gezondheid is een bredere kijk op gezondheid. Het focust niet op de beperkingen die mensen ervaren, maar juist op wat mensen zelf kunnen; op veerkracht en wat het leven betekenisvol maakt. Het gaat om veerkracht, eigen regie en aanpassingsvermogen in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. (20)

De visie van positieve gezondheid gaat uit van zes dimensies:

Lichaamsfuncties
Mentaal welbevinden
Zingeving
Kwaliteit van leven
Meedoen
Dagelijks functioneren

Waarom positieve gezondheid?

Positieve gezondheid is een visie. De andere kijk op gezondheid is noodzakelijk om beter aan te sluiten bij de wensen en behoeftes van de cliënt en bij te dragen aan de kwaliteit van leven. We bekijken daarbij ook wat het eigen netwerk van de cliënt kan betekenen, om zo de cliënt nog meer in de eigen kracht te zetten en eigen regie te laten behouden.

Ook blijkt uit diverse beleidsstukken (waaronder het coalitieakkoord (22) dat een andere kijk op gezondheid noodzakelijk is om de gezondheidszorg in Nederland toegankelijk en betaalbaar te houden. De focus zal meer gelegd gaan worden op preventie, sport en bewegen. Dit was eerder ook al opgenomen in het preventieakkoord (23). Ook wordt in het coalitieakkoord gesproken over dat passende zorg de norm is. Zorg die bewezen effectief is, waarbij overbehandeling wordt voorkomen. Dit is direct verplaatsbaar naar de wijkverpleging: we werken evidence based, volgens de laatste richtlijnen en standaarden, en we werken aan proactieve zorgplanning. Zo voorkomen we onnodige zorg en verbetert de kwaliteit.

Hoe doe ik dat, positieve gezondheid?

Door het gesprek aan te gaan vanuit de dimensies wordt bekeken waar de uitdagingen liggen en hoe de veerkracht kan worden versterkt. Hierdoor kunnen we echt het verschil maken voor de cliënt, de mogelijkheden van mensen en hun sociale netwerk staan voorop. Drie elementen zijn daarbij belangrijk: een brede blik, oprechte aandacht en beoordeling van de verzamelde gegevens om samen mogelijkheden te verkennen. Het gaat erom wat mensen zélf belangrijk vinden in het leven en tot welke inzichten zij kunnen komen (29).

Wil je aan de slag met de cliënt gaan met een vragenlijst en het spinnenweb? Kijk dan op de website van positieve gezondheid: www.iph.nl. Er zijn diverse online versies om de vragenlijst in te vullen, soms kunnen cliënten dit ook zelf doen ter voorbereiding op een gesprek. Hier is ook een 'papieren versie' (26).

Bij dit soort verdiepende gesprekken is het van belang niet in te vullen voor de cliënt, aan te sluiten in taalgebruik, open vragen te stellen, door te vragen, te reflecteren en samenvatten. Durf ook de gevolgen en beperkingen van wensen te bespreken. Wees je bewust van je houding: een stapje terug doen, activeert de cliënt. Denk ook aan complimenten geven. Positieve gezondheid gaat soms over kleine dingen; een eenvoudige wens kan een groot verschil maken (29).

Tips voor de ontwikkeling van positieve gezondheid

Positieve gezondheid gaat dus niet alleen over het gesprek met de cliënt, maar juist ook over visie op gezondheid en vraagt dus om een andere houding. Hieronder staan een aantal tips om het werken volgens positieve gezondheid te stimuleren (29, 30):

Blijf met elkaar in gesprek over de visie op gezondheid, bv. periodiek in een teamoverleg.
Bespreek de uitkomsten van het gesprek met de cliënt en de doelen die gesteld zijn in een cliëntbespreking of intervisie.
Sluit aan bij initiatieven van anderen, bv. huisartsen die volgens positieve gezondheid werken.
Volg een training of workshop en maak gebruik van een aandachtsvelder of ambassadeur.
Ontwikkelen vraagt leiderschap, neem of vraag de ruimte hiervoor, zowel vanuit het team als vanuit de organisatie.
Neem een coachende rol aan, zowel naar teamleden als naar cliënten toe. Vraag naar wat iemand zou willen veranderen en waar iemand echt blij van wordt. Geef geen adviezen, maar luister.

De zes dimensies van positieve gezondheid

Hieronder een beknopte uitwerking van de zes dimensies {20}. Voor meer informatie en de vragenlijsten verwijzen we naar de instrumenten op iph.nl.

Lichaamsfuncties

Deze dimensie richt zich op het fysieke aspect. Het gaat niet alleen over ziekte of gebreken, maar ook over hoe iemand zich lichamelijk voelt en slaapt.

Kernvragen:

Voelt u zich gezond?
Voelt u zich fit?
Heeft u pijn?
Slaapt u goed?
Eet u gezond?
Bent u vaak ziek?
Kunt u goed bewegen?

Mentaal welbevinden

Dit onderdeel wordt ook wel gevoel en gedachten genoemd. Het omvat emotionele gezondheid, veerkracht, acceptatie en eigenwaarde. Het draait om het kunnen omgaan met stress en de emotionele uitdagingen van het leven.

Kernvragen:

Kunt u dingen goed onthouden?
Kunt u goed nadenken?
Kunt u goed zien en horen?
Voelt u zich vrolijk?
Bent u blij met wie u bent?
Weet u wat u moet doen als het niet goed gaat?
Beslist u zelf over belangrijke dingen?

Zingeving

Deze dimensie gaat over het gevoel van betekenis, geluk en zingeving in het leven. Het gaat om het hebben van een doel en het ervaren van geluk.

Kernvragen:

Vindt u uw leven zinvol?
Heeft u 's morgens zin om op te staan?
Zijn er dingen die u graag wilt doen in uw leven?
Maakt u u zorgen over uw toekomst?
Accepteert u uw leven zoals het is?
Bent u dankbaar voor uw leven?
Heeft u zin om nieuwe dingen te leren?

Kwaliteit van leven

Dit betreft het genieten van het leven, geluk, leefomstandigheden en hoe iemand zijn of haar leven waardeert.

Kernvragen:

Geniet u van het leven?
Bent u gelukkig?
Voelt u zich goed?
Kunt u uw leven aan?
Voelt u zich veilig?
Bent u tevreden over hoe u woont?
Heeft u genoeg geld om de rekeningen te betalen?

Meedoen

Dit gaat over sociale contacten, sociale vaardigheden en maatschappelijke participatie. Het omvat de verbinding met anderen en het gevoel erbij te horen.

Kernvragen:

Heeft u contact met andere mensen?
Nemen andere mensen u serieus?
Heeft u vrienden?
Heeft u mensen die u kunnen helpen?
Heeft u het gevoel dat u erbij hoort?
Heeft u werk of doet u andere dingen die u belangrijk vindt?
Wilt u graag weten wat er in uw dorp of stad gebeurt?

Dagelijks functioneren

Deze dimensie richt zich op de mate van zelfredzaamheid en het vermogen om dagelijkse taken uit te voeren, zoals bewegen en zorgen voor uzelf.

Kernvragen:

Kunt u goed voor uzelf zorgen?
Weet u wat u kunt en niet kunt?
Weet u hoe u gezond kunt leven?
Kunt u uw dag goed indelen?
Geeft u meer geld uit dan u hebt?
Kunt u werken of deelnemen aan activiteiten?
Weet u hoe u hulp kunt vragen?

Bronnen

20. Positieve gezondheid, wat is het? Institute for positive health. [Internet]. Beschikbaar via: https://www.iph.nl/positieve-gezondheid/wat-is-het/. [Geraadpleegd 18 maart 2022].

21. Constitution of the World Health Organisation. WHO. [Internet]. Beschikbaar via: https://www.who.int/about/governance/constitution. [Geraadpleegd 18 maart 2022].

22. Coalitie akkoord 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst. Rijksoverheid. [Internet]. 2022. Beschikbaar via: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2022/01/10/coalitieakkoord-omzien-naar-elkaar-vooruitkijken-naar-de-toekomst. [Geraadpleegd 18 maart 2022].

23. Nationaal preventie akkoord. Rijksoverheid. [Internet]. 2018. Beschikbaar via: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gezondheid-en-preventie/documenten/convenanten/2018/11/23/nationaal-preventieakkoord. [Geraadpleegd 18 maart 2022].

26. Eenvoudige tool mijn positieve gezondheid. Institute for positive health. [Internet]. Beschikbaar via: https://www.iph.nl/eenvoudige-tool-mijn-positieve-gezondheid/. [Geraadpleegd 2 februari 2023].

29. V&VN. Positieve Gezondheid in het wijkverpleegkundig proces. [Internet]. 2021. Beschikbaar via: www.venvn.nl/afdelingen/wijkverpleegkundigen/kennisplatform/wijkverpleging-in-de-praktijk/positieve-gezondheid-in-het-wijkverpleegkundig-proces. [Geraadpleegd 23 oktober 2025].

30. Vilans. Samen werken aan Positieve Gezondheid. [Internet]. 2021. Beschikbaar via: https://www.vilans.nl/actueel/tips/samen-werken-aan-positieve-gezondheid-tips. [Geraadpleegd 23 oktober 2025].

Page updated

Report abuse